Veelgestelde vragen

In de kern gaat deze rechtszaak over privacyschendingen. Het Amerikaanse Adobe (bij het grote publiek vooral bekend van zijn grafische software) is ook de ontwikkelaar van het datamanagementplatform Audience Manager, onderdeel van de Adobe Experience Cloud. Adobe verzamelt allerlei gegevens van internetgebruikers – zelfs als die daar helemaal geen toestemming voor hebben gegeven. Dat gebeurt via tienduizenden websites en apps, waaronder websites en apps die veel Nederlanders regelmatig bezoeken; zoals de websites TUI, beterhoren.nl en Douglas en de apps van Marktplaats, Buienradar en Bol.com.

De buitgemaakte gegevens gebruikt Adobe om een gedetailleerd persoonlijk profiel van je te maken, om zo gepersonaliseerde advertenties te kunnen tonen. Maar Adobe verkoopt deze gebruikersprofielen ook voor veel geld door aan commerciële partijen, met alle potentiële risico’s van dien: van de openbaarmaking van extreem gevoelige gegevens tot identiteitsfraude.

Voor deze omvangrijke en gedetailleerde verzameling van privé-gegevens is toestemming nodig. Adobe beschikt echter niet over geldige toestemming. Allereerst omdat je niet goed wordt geïnformeerd over de omvang van de gegevensverwerking. Je kent ongetwijfeld de pop-ups waarin je wordt gevraagd om toestemming voor het plaatsen van zogenoemde ‘cookies’, waarmee jouw surfgedrag kan worden gevolgd. Als je de cookies accepteert, wordt niet goed duidelijk gemaakt wat er allemaal met jouw gegevens gebeurt. En zonder juiste informatie kun je natuurlijk geen geldige toestemming geven.

We hebben daarnaast ook vastgesteld dat Adobe in veel gevallen jouw internetgedrag volgt, zelfs als je dit expliciet hebt geweigerd! Adobe plaatst al cookies vóórdat je een keuze hebt gemaakt of je dat überhaupt wel wil.

Al met al gaat de gegevensverzameling een stuk verder dan de meeste argeloze bezoekers van een website en appgebruikers zich zullen realiseren. Deze praktijken druisen – zo vinden wij – in tegen de wet. Wij willen daarom via de rechter afdwingen dat Adobe transparant omgaat met jouw gegevens en dat deze voortaan wél veilig zijn. Ook willen we dat gedupeerde, bij ons aangemelde internetgebruikers een passende schadevergoeding krijgen.

Andere bedrijven en online handelsplatforms verzamelen ook illegaal gegevens. Zo weten we in elk geval van online warenhuis Amazon dat het illegaal gegevens verzamelt van klanten en deze – net als Adobe – doorverkoopt aan klanten. Niet voor niets zijn we eerder al een rechtszaak tegen Amazon begonnen.

Ook loopt er momenteel een andere massaclaim van SDBN: tegen Twitter en het advertentieplatform MoPub. In dat geval werden gegevens van gebruikers van 30.000 gratis apps op illegale wijze verzameld en tussen bedrijven uitgewisseld. Díe rechtszaak kun je steunen via jestaattekoop.nl.

Adobe plaatst wereldwijd cookies op tienduizenden websites, vaak zelfs nog voordat bezoekers überhaupt de kans krijgen om daar wel of geen toestemming voor te geven. Adobe verzamelt gegevens op veel Nederlandse websites en apps; van bekende sites als TUI, beterhoren.nl en Douglas en bekende apps als Marktplaats, Buienradar en Bol.com.

Surf je wel eens op het web en gebruik jij apps (en wie doet dat niet)? Dan is de kans levensgroot dat Adobe ook jouw gegevens heeft verzameld en deze heeft gebruikt om een persoonlijk profiel op te stellen. Dus ja, ook jij bent zeer waarschijnlijk slachtoffer.

Adobe verzamelt onder meer gegevens over jouw zoekgeschiedenis, IP-adres, locatie en vele andere parameters. Die gegevens verrijkt Adobe door ze te combineren met data uit andere bronnen, bijvoorbeeld van social-mediakanalen of loyaliteitsprogramma’s. Daarbij gaat het bijvoorbeeld over jouw naam, adres, geslacht, beroep, opleiding en leeftijd. Op die manier ontstaat een gedetailleerd profiel van jou als internetgebruiker en individu – en dat allemaal zónder dat je daar expliciet toestemming voor hebt gegeven.

Door zoveel mogelijk gegevens te verzamelen, combineert Adobe al jouw verzamelde persoonlijke gegevens tot een zo gedetailleerd mogelijk individueel profiel. Jouw persoonlijke dataprofiel wordt vervolgens verkocht aan derden om gepersonaliseerde advertenties te tonen.

Adobe verzamelt en verhandelt ongebreideld persoonlijke gegevens zonder jou daarover goed te informeren, zonder daar toestemming voor te vragen, en zonder daar zorgvuldig mee om te gaan. Terwijl jij denkt dat je alleen een website bezoekt of een app gebruikt, maakt Adobe van iedere bezoeker – en dus ook van jou – een heel uitgebreid profiel. Die zeer uitgebreide profielen komen niet alleen in hun eigen organisatie terecht, maar ook op allerlei plekken waar jij geen controle over hebt. Dat is in strijd met de wet.

Bovendien heeft het bedrijf veel geld verdiend met het doorverkopen van jouw (privacygevoelige) gegevens. Dat vinden we oneerlijk.

In de afgelopen tien jaar zijn er verschillende datalekken geweest van de database van Adobe. Vanwege de enorme hoeveelheid gegevens die Adobe opslaat, zijn de risico’s bij een eventueel datalek groot. Ook bewaart Adobe de verzamelde gegevens niet alleen in Europa. Op verschillende locaties bewaart en verwerkt het bedrijf jouw gegevens, onder meer in India en de Verenigde Staten. De gegevens worden bovendien doorgegeven zonder passende waarborgen, zoals de AVG vereist.

De illegale gegevensverzameling kan voor jou als internetgebruiker meerdere gevolgen hebben.

• Je wordt mogelijk beïnvloed zonder dat je weet op basis waarvan je beïnvloed wordt.
• Op basis van jouw profiel word je ongevraagd commercieel benaderd, ook buiten de site of app om die je hebt bezocht of gebruikt.
• Adobe verkoopt jouw gegevens door aan derde partijen. Daardoor ben jij de controle over de gegevens kwijt en kun je gemakkelijk geconfronteerd worden met uitwassen als phishing en het gebruik van jouw creditcardgegevens.

Nee. De onoverzichtelijke en excessieve manier van gegevensverzameling door Adobe is onbegrijpelijk. Ook is de informatie die Adobe deelt onvolledig en schetst het bedrijf geen volledig beeld van wat er precies met jouw gegevens gebeurt.

Dit speelt nog steeds. Het illegaal verzamelen van gegevens is ongoing business bij Adobe.

Voor niets gaat de zon op. Het is voor veel mensen daarom acceptabel dat op gratis websites en in gratis apps advertenties worden getoond. Ook kan het een voordeel zijn dat de getoonde advertenties in enige mate relevant zijn.

SDBN vindt echter dat het in de meeste gevallen, en zeker in deze zaak met Adobe, niet gerechtvaardigd is dat advertenties zijn afgestemd op een gedetailleerd persoonlijk gedragsprofiel. ‘Behavorial advertising’ wordt dat genoemd. De massale inzet van behavioral advertising heeft ervoor gezorgd dat bedrijven als Adobe (en aangesloten derde partijen) veel meer gegevens over jou verzamelen dan jij waarschijnlijk denkt. Daarbij vragen bedrijven, en zeker Adobe, je niet op correcte wijze om toestemming voor het verzamelen van jouw gegevens. En dat is in strijd met de privacywet (de AVG).

Bovendien is er een prima alternatief voor behavioral advertising, namelijk contextual advertising. Bij deze vorm van online adverteren worden de getoonde advertenties niet afgestemd op jou als individu, maar op objectieve aspecten; zoals het onderwerp van de website die je bezoekt, het artikel dat je op die site leest, en het tijdstip waarop je dat doet. Vergelijk het met een tijdschrift: in een magazine voor tieners zullen doorgaans andere advertenties staan dan in een blad voor senioren. En een tijdschrift over paarden zal andere advertenties bevatten dan een tijdschrift over auto’s.

Groot voordeel van contextual advertising is dat er geen gegevens van individuele gebruikers hoeven te worden verzameld. Bovendien blijkt uit onderzoek dat moderne vormen van contextual advertising voor de adverteerder vrijwel even goed werken als behavorial advertising, in termen van het aantal clicks en de omzet die daaruit voortvloeit.

Met deze rechtszaak willen we grote bedrijven als Adobe dwingen om werk te maken van contextual advertising. Ook willen we hen (en het grote publiek) bewust maken van het feit dat behavorial advertising (waarvoor het online tracken van mensen onvermijdelijk is) als systeem niet vol te houden is – zeker nu het privacy-vriendelijkere contextual advertising een goed alternatief is.

Zeker! Weinig mensen zijn zich van deze massale privacyschending bewust. Door – na de massaclaims tegen Amazon en Twitter/MoPub – nu ook met deze zaak naar buiten te treden, wil SDBN het bewustzijn bij Nederlanders over het illegale gedrag van Adobe vergroten.

Bewustzijn creëren over deze praktijken is ook een doel in de huidige en toekomstige zaken waar SDBN aan werkt. Ook bij de zaken tegen Twitter en Amazon realiseerde eigenlijk niemand zich dat deze bedrijven in Nederland op grote schaal gegevens van gebruikers en klanten verzamelden en verhandelden.

Via een rechtszaak willen we afdwingen dat Adobe eerlijk en transparant omgaat met jouw persoonlijke gegevens. Ook willen we dat het bedrijf en alle aangesloten derde partijen duidelijker toestemming gaan vragen voor het verzamelen van jouw gegevens. Verder eisen we dat Adobe een passende vergoeding betaalt aan gedupeerde, bij ons aangemelde internetgebruikers.

De naam van onze stichting zegt het al: we zetten ons in voor de bescherming van data. Via de rechtszaak willen we afdwingen dat Adobe en andere bedrijven eerlijk en transparant omgaan met de persoonlijke gegevens van mensen zoals jij. We willen dat Adobe stopt met het illegaal verzamelen van persoonlijke gegevens en dat de rechter het bedrijf verbiedt met deze praktijken door te gaan.

Daarnaast heeft Adobe jarenlang grof geld verdiend door de persoonlijke gegevens van internetgebruikers door te verkopen aan derde partijen. We willen daarom afdwingen dat het bedrijf een passende vergoeding betaalt aan alle gedupeerde, bij SDBN aangemelde internetgebruikers.

Ten slotte willen we afdwingen dat de risico’s waar jouw gegevens door de gegevensverzameling door Adobe aan bloot staan, worden beperkt. Want als jouw gegevens in handen vallen van bijvoorbeeld cybercriminelen, kan dat vervelende gevolgen hebben.

Wij hebben Adobe uitgenodigd om met ons in overleg te treden over een zogenoemde ‘minnelijke oplossing’. Adobe is niet ingegaan op de uitnodiging om in overleg te treden. Daarom zijn wij op 13 december 2023 een rechtszaak tegen Adobe gestart met het uitbrengen van een dagvaarding. In een uitgebreide dagvaarding vordert de stichting schadevergoeding van Adobe voor iedere gedupeerde.

Rechtszaken als deze zijn vaak een zaak van lange adem en vergen een zorgvuldige voorbereiding. Een uitspraak verwachten we op zijn vroegst in 2027.

Het Advertising Technology-ecosysteem (AdTech) wordt door verschillende wetgevers en privacy-activisten enorm bekritiseerd. In de afgelopen jaren zijn er verschillende klachten ingediend bij nationale privacy-toezichthouders. Om deze klachten te behandelen zijn er meerdere onderzoeken gestart naar dit ecosysteem, onder andere door de Ierse en de Belgische privacy-toezichthouder.

SDBN is ook zelf onderzoek gaan doen. Samen met technische experts zijn zij tot de conclusie gekomen dat Adobe met minstens 50 verschillende ondernemingen uit de AdTech industrie gegevens uitwisselt. Deze conclusie is tot stand gekomen op basis van zichtbare informatie in de code. Wat er buiten de code om gedeeld wordt tussen partijen is onzichtbaar. Tot deze 50 ondernemingen behoren de grootste Tech bedrijven ter wereld, zoals Google en Amazon.

De Nederlandse rechtspraak beschikt internationaal gezien over een goede reputatie. Ook staat Nederland sinds januari 2020 een procedure op basis van ‘opt out’ toe, en dat is essentieel voor dit soort ‘negative value’ schadeclaims. ‘Negative value’ wil zeggen dat de individuele baten niet opwegen tegen de kosten van een individuele procedure. Daarom loont in zulke gevallen alleen een collectieve aanpak op basis van opt out. Nederland lijkt dus een goed begin.

Tegelijkertijd sluiten we niet uit dat we in een later stadium samenwerken met buitenlandse zusterorganisaties om soortgelijke zaken ook in andere landen aan te spannen.

SBDN vertrouwt in deze rechtszaak op de expertise van Scott+Scott Attorneys at Law LLP, een full-service, van oorsprong Amerikaans advocatenkantoor met vestigingen in de VS, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Nederland (Amsterdam). Scott+Scott is gespecialiseerd in het onderzoeken en vervolgen van complexe zaken over de hele wereld.

Met het zonder toestemming verzamelen en vercommercialiseren van persoonlijke gegevens heeft Adobe de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) geschonden. Deze schending vormt de belangrijkste grondslag voor de rechtszaak die we aanspannen tegen Adobe. Daarnaast overtrad Adobe ook de Telecommunicatiewet, de ‘gewone’ Nederlandse wet en verschillende fundamentele rechten.

Ja, dit is in wereldwijd de eerste collectieve claim tegen Adobe vanwege deze privacyschendingen. SDBN gaat namens alle Nederlandse gedupeerden deze inbreuk op de AVG en de Telecommunicatiewet aan de rechter voorleggen, om zo onder andere een schadevergoeding voor alle Nederlandse gedupeerden te krijgen. We verwachten dat de zaak wereldwijd met belangstelling wordt gevolgd.

Behalve dat de AP hier geen tijd voor heeft, geldt binnen Europa de afspraak dat de toezichthouder in het land waar het bedrijf gevestigd is het voortouw neemt. In dit geval is dat de Ierse toezichthouder, omdat het Europese hoofdkantoor van Adobe daar gevestigd is.

Ongetwijfeld zijn er ook andere partijen die de privacy van internetgebruikers schenden en daar geld aan verdienen. Maar van Adobe is nog onbekend dat ze dit op grootschalige wijze doen, en daar moet verandering in komen.

Rechtszaken als deze zijn vaak een zaak van lange adem. Een uitspraak verwachten we op zijn vroegst in 2027.

Of gedupeerde internetgebruikers kunnen rekenen op financiële compensatie en hoe hoog die is? Dat hangt uiteraard helemaal af van de uitkomst van de rechtszaak die we aanspannen tegen Adobe. Op dit moment kunnen we daar dus nog niets concreets over zeggen. Maar een financiële vergoeding voor het gebruik van je persoonlijke data behoort zeker tot de mogelijkheden.

Aanmelden kost je helemaal niets. Je loopt dus geen enkel financieel risico. Alleen in het geval dat de rechter jou en andere gebruikers een schadevergoeding toekent, gaat daar volgens de deelnamevoorwaarden een deel vanaf. Dat bedrag is voor de procesfinancier en de onkosten die zijn gemaakt.

Aanmelden is kosteloos. We spannen de rechtszaak aan tegen Adobe. Een professionele procesfinancier schiet de kosten voor, in ruil voor een vergoeding in geval van succes (de zogenoemde ‘Succes-fee’). We hopen (en verwachten) dat onze claim gegrond wordt verklaard. In dat geval dient Adobe veroordeeld te worden om alle redelijke kosten van de rechtszaak te betalen.

Het bedrag van de Succes-fee is afhankelijk van het bedrag dat Adobe aan compensatie dient te betalen. Als het totale bedrag lager is dan 50 miljoen euro, dan is de Succes-fee gelijk aan het bedrag dat de procesfinancier heeft geïnvesteerd plus 15% van het compensatiebedrag. In alle andere gevallen zal de Succes-fee het hogere bedrag zijn van (i) niet meer dan 20% van het totale compensatiebedrag dat in totaal wordt toegekend aan de groep benadeelden of (ii) 2x-5x het bedrag dat de procesfinancier heeft geïnvesteerd, waarbij het getal waarmee verveelvoudigd wordt afhangt van het moment dat de compensatie wordt toegekend aan de benadeelden.

SDBN doet zijn uiterste best om compensatie voor de benadeelden te realiseren, maar kan dit niet garanderen. Verliezen we de rechtszaak onverhoopt? Dan komt dat voor risico van de procesfinancier.

Deze zaak wordt volledig gefinancierd door een professionele procesfinancier, Marsh Funding, LLC, gevestigd in Delaware (US), een groepsmaatschappij van Longford Capital. Longford Capital is een financieringsmaatschappij voor juridische geschillen uit de VS die werd opgericht in 2013 en die financiële middelen biedt aan eisers en advocaten die betrokken zijn bij complexe commerciële geschillen, intellectuele-eigendomsgeschillen en internationale arbitrage.

SDBN zal aan de rechter vragen om te bepalen dat Adobe alle kosten betaalt, waaronder de success fee van de procesfinancier. Alleen als de rechter dat niet redelijk acht, zal SDBN vragen dat de kosten die niet door Adobe worden voldaan, afgetrokken worden van de eventuele schadevergoeding (zie de deelnamevoorwaarden).

Een van de redenen dat SDBN start met deze zaak, is om de inbreuk van Adobe aan de rechter voor te leggen om zo schadevergoeding te krijgen voor individuele slachtoffers. Doel van de AVG is namelijk dat mensen die het slachtoffer zijn van inbreuken op de privacy, compensatie kunnen krijgen.

Voor een individuele consument is dat bijna ondoenlijk om te regelen. Vandaar dat SDBN namens alle gedupeerden deze rechtszaak begint. Want als Adobe ongevraagd gegevens van jou heeft verzameld, ben je ook slachtoffer.

Aanmelden voor onze collectieve claim tegen Adobe kun je doen op onze aanmeldpagina.

Iedereen van wie Adobe gegevens heeft verzameld (en dat is dus waarschijnlijk vrijwel elke Nederlandse internetgebruiker) kan deelnemen aan deze collectieve actie. Hoe meer internetgebruikers zich bij ons aanmelden, hoe sterker we staan. Als je nog minderjarig bent, heb je toestemming van jouw ouders of verzorgers nodig om je te registreren.

We spannen deze rechtszaak aan namens álle Nederlandse internetgebruikers van wie Adobe gegevens heeft verzameld. In die zin is het niet noodzakelijk om je bij ons aan te melden. Maar: de rechter kijkt wel degelijk naar het aantal mensen dat de zaak steunt. Hoe meer aanmeldingen, hoe groter de kans op een positieve uitkomst. En, niet onbelangrijk: als we resultaat boeken dan hebben we alsnog gegevens nodig van gebruikers om de vergoeding te verdelen. Genoeg reden dus om je tóch aan te melden!

Je kunt je op elk moment afmelden. Dat doe je door een mail te sturen naar [email protected].

Zeker! Op de website van onze stichting  kun je precies lezen hoe we zélf omgaan met persoonlijke gegevens en met de privacy van iedereen die zich bij ons aanmeldt. 

In het kort: als jij je bij ons aanmeldt, gebruiken we jouw persoonsgegevens alléén voor deze rechtszaak. We zullen jouw gegevens dus nooit, maar dan ook echt nooit, doorverkopen aan andere partijen. En zodra de rechtszaak voorbij is, verwijderen we alle persoonsgegevens.

Voorzitter van de Stichting Data Bescherming Nederland (SDBN) is Anouk Ruhaak. In haar werk houdt Anouk zich bezig met de implementatie van alternatieve modellen voor data governance (databeheer) die gebruikers in staat stellen om collectief over hun data te kunnen beslissen en de voordelen uit die data breder te delen. Eerder heeft Anouk uitgebreide ervaring opgedaan als data governance-consultant bij denktanks als het Open Data Institute en als datajournalist bij Platform Investico. Ook heeft zij als softwareontwikkelaar gewerkt voor verschillende opdrachtgevers in de VS en Europa.

SDBN is in 2021 opgericht door accountant Arie van der Steen. Arie heeft ruime ervaring als bestuurder en toezichthouder van verschillende Nederlandse non-profit stichtingen die zich bezighouden met collectieve belangenbehartiging op verschillende gebieden. Daarnaast is hij de afgelopen vijftien jaar als commissaris actief geweest in de zorg, het onderwijs en de financiële sector. Arie is per 15 oktober 2023 als penningmeester van SDBN opgevolgd door Xander van Dinten.

Meer informatie over SDBN en onze bestuursleden en toezichthouders kun je vinden op de Over ons-pagina.

Je kunt ons bereiken via [email protected]. Wij reageren zo snel we kunnen.